Διαβάστε τα άρθρα μας

Τι είναι η αφήγηση και γιατί είναι σημαντική;

Άλλοι τύποι επικοινωνίας περιλαμβάνουν το να πεις σε ένα άλλο άτομο τι να κάνει και πώς να το κάνει, το να ρωτάς για να πάρεις πληροφορίες ή να ζητήσεις διευκρινίσεις. Αυτό το άρθρο θα εστιάσει στο πόσο σημαντική είναι η διήγηση ιστοριών (αφήγηση) και το πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αναπτύξουν αυτή τη δεξιότητα.

Η αφήγηση παίρνει πολλές μορφές. Στον προφορικό λόγο, μπορεί να είναι ένας επαγγελματίας αφηγητής ιστοριών που λέει μια καλή ιστορία, ίσως ένα μύθο, ένα παραμύθι ή ένα θρύλο. Με τη μεταφορική της έννοια, η αφήγηση μπορεί να είναι ένα ψέμα που λέγεται από τον ομιλητή για να τον «γλιτώσει από μπελάδες». Αλλά περισσότερο συχνά χρησιμοποιείται για να συνδέσει τις δραστηριότητες και τις καταστάσεις της ζωής μας μεταξύ τους. Στον γραπτό λόγο, η αφήγηση είναι το πλαίσιο των ιστοριών και των βιβλίων που τα παιδιά ακούνε, διαβάσουν ή γράφουν στο σπίτι και στο σχολείο.

Πολλά παιδιά με καθυστερήσεις στον λόγο ή μαθησιακές δυσκολίες δε μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τους κανόνες της αφήγησης όταν μιλούν, ακούνε, διαβάζουν ή γράφουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι προφορικές και οι γραπτές τους ιστορίες να μπερδεύουν συχνά τους γονείς, τους δασκάλους και τους φίλους.

Ποιοι είναι οι κανόνες της αφήγησης;

Ευτυχώς, δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς τους κανόνες της αφήγησης καθώς όλοι ήδη χρησιμοποιούμε αυτούς τους κανόνες καθημερινά. Με μερικές νέες ιδέες και λίγη εξάσκηση, μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να καταλάβει και να χρησιμοποιεί τους κανόνες της αφήγησης με σχετική ευκολία. Ξεκινήστε με το να δώσετε ιδιαίτερη βάση στα βασικά σημεία των κανόνων της αφήγησης ενώ μιλάτε στο παιδί σας. Καθώς το παιδί σας μεγαλώνει και του βάζουν εργασίες στο σχολείο για το σπίτι να γράψει ιστορίες, μπορείτε να επεκταθείτε στους βασικούς κανόνες αφήγησης για να ανταποκριθείτε στις νέες ανάγκες του παιδιού σας.

Στο πιο απλό επίπεδο, όλες οι αφηγήσεις ή ιστορίες έχουν:

1. Μια αρχή. Στην αρχή πρέπει να παρουσιάζονται:

• Ποιος εμπλέκεται στην ιστορία
• Ποια είναι η δράση της ιστορίας
• Πού λαμβάνει χώρα η ιστορία
• Πότε λαμβάνει χώρα

2. Μια μέση. Η πλοκή της ιστορίας λέει:

• Τι συνέβη
• και μετά από αυτό τι συνέβη
• και μετά από αυτό τί ακολούθησε (συνήθως η πλοκή περιγράφεται με χρονική σειρά από το πρώτο γεγονός προς το τελευταίο).

3. Ένα τέλος. Αυτό εξηγεί το πώς τελείωσε η ιστορία.

Μπορείτε να χρησιμοποιείτε αυτό το «σχεδιάγραμμα ιστοριών» για να βοηθήσετε το παιδί να εξασκηθεί στην αφήγηση ιστοριών.

• Με τι ενέργειες μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί σας να αναπτύξει τις δεξιότητες της αφήγησης;
• Κατανόηση των κανόνων της ιστορίας.

Χρησιμοποιώντας το σχεδιάγραμμα ιστοριών που προαναφέρθηκε, μπορείτε να εστιάσετε πρώτα στο να βοηθήσετε το παιδί σας να κατανοήσει τους κανόνες της αφήγησης με το να δημιουργείτε κάποια πρότυπα ιστοριών. (δηλαδή, να διηγείστε ιστορίες στο παιδί). Ακολουθούν μερικές ιδέες που είναι διασκεδαστικές αλλά κι εύκολο να χρησιμοποιηθούν.

Αφηγηθείτε «ιστορίες» για το πώς περάσατε τη μέρα σας. Στην αρχή, πείτε ιστορίες σύντομες και απλές. Καθώς το παιδί σας ξεκινά να αφηγείται απλές ιστορίες, μπορείτε να αναπτύξετε τις ιστορίες σας και να τις κάνετε μεγαλύτερες και πιο περίπλοκες.

Αφηγηθείτε σύντομες ιστορίες για μεμονωμένες εικόνες. Δείξτε στο παιδί μια εικόνα και δημιουργήστε μια σύντομη ιστορία σχετικά με την εικόνα.

Απλοποιήστε τις ιστορίες που βρίσκετε στα βιβλία, ώστε να τις κάνετε πιο σύντομες και πιο διασκεδαστικές για το παιδί.

• Χρήση των κανόνων της ιστορίας 
• Καθώς το παιδί σας αρχίζει να δείχνει ενδιαφέρον για τις ιστορίες που φτιάχνετε, θα ενθαρρυνθεί να χρησιμοποιεί τους κανόνες της αφήγησης.
• Ενθαρρύνετε το παιδί σας να επαναλάβει την ιστορία που αφηγηθήκατε πρώτα εσείς. Αν το παιδί δεν μπορεί να αφηγηθεί την ιστορία μόνο του, μπορείτε να καθοδηγήσετε το παιδί κατά τη διάρκεια της ιστορίας κάνοντάς του ερωτήσεις από το σχεδιάγραμμα της ιστορίας που προαναφέρθηκε.

Για να βοηθήσετε το παιδί να αφηγηθεί ό,τι συνέβη στην ιστορία με τη σειρά, πείτε στο παιδί το πρώτο πράγμα που συνέβη στην ιστορία και μετά ρωτήστε το, «Και μετά τι έγινε;». Για να βοηθήσετε το παιδί να ολοκληρώσει την ιστορία, ρωτήστε, «Πώς τελείωσε η ιστορία;».

• Ενθαρρύνετε το παιδί σας να αφηγηθεί ιστορίες για τα περιστατικά της ημέρας που πέρασε. Αν το παιδί συναντά δυσκολίες στο να αφηγηθεί την ιστορία οργανωμένα ή παραλείπει μερικές πληροφορίες, χρησιμοποιήστε ερωτήσεις από το σχεδιάγραμμα της ιστορίας για να το βοηθήσετε να συμπληρώσει τις λεπτομέρειες που λείπουν.
• Παίξτε με το παιδί σας. Οι δραστηριότητες παιχνιδιού είναι ένα σημαντικό κομμάτι της ημέρας κάθε παιδιού. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το παιχνίδι για να ενθαρρύνετε το παιδί σας να αφηγηθεί ιστορίες σχετικά με το τι συμβαίνει. Αν, για παράδειγμα, εσείς και το παιδί σας παίζεται με έναν αγρότη, ένα στάβλο και πολλά ζώα φάρμας, θα μπορούσατε να κάνετε αναπαράσταση και να αφηγηθείτε μια ιστορία. 
• Χρησιμοποιήστε βιβλία χωρίς λέξεις για να ενθαρρύνετε το παιδί σας να αφηγηθεί ιστορίες. Αυτά τα βιβλία είναι διασκεδαστικά επειδή δεν υπάρχει «ο σωστός τρόπος» να αφηγηθείς μια ιστορία (δηλαδή, ο συγγραφέας δεν παρείχε τις λέξεις για τις ιστορίες).
• Παίξτε παιχνίδια αφήγησης με το παιδί σας. Συζητήστε τους βασικούς κανόνες της αφήγησης ιστοριών και φτιάξτε μια κάρτα υπενθύμισης 7,5εκ. x 13εκ. που να περιγράφει τα κομμάτια μιας ιστορίας και τις σχετικές ερωτήσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω στο «περίγραμμα ιστοριών» («ποιος», «που», «πότε», «τι συνέβη»). Αφηγηθείτε ιστορίες από τις οποίες λείπουν πληροφορίες ή είναι μπερδεμένες και αφήστε το παιδί σας να αναγνωρίσει τα λάθη. (Στα παιδιά αρέσει να πιάνουν τους γονείς τους να κάνουν λάθη!). Καθώς το παιδί σας σας αφηγείται ιστορίες, μπορείτε κι οι δυο σας να αναφερθείτε στις κάρτες για να εντοπίσετε τις πληροφορίες που λείπουν από την ιστορία του παιδιού.
• Χρησιμοποιήστε έναν υπολογιστή για να βοηθήσετε τα παιδιά να γράψουν ιστορίες. Το πλεονέκτημα του υπολογιστή είναι ότι αφήνει το περιθώριο στο παιδί να προσθέσει ή να σβήσει κάτι, χωρίς να χρειαστεί να το ξαναγράψει ή να χάσει αυτό που έχει ήδη γράψει. Το παιδί μπορεί να μετακινήσει προτάσεις μέσα στο κείμενο για να βελτιώσει την οργάνωση της ιστορίας χωρίς να σβήσει ή να ξαναγράψει την εργασία του. Μπορεί να χρειαστεί να δακτυλογραφείτε όσο το παιδί υπαγορεύει την ιστορία. Μετά μπορείτε να βοηθήσετε το παιδί να επεξεργαστεί την ιστορία.

Αναπτύσσοντας τις ιστορίες

Αφού τα παιδιά μάθουν να χρησιμοποιούν τους βασικούς κανόνες της αρχής, της μέσης και του τέλους στην αφήγηση, οι κανόνες μπορούν να επεκταθούν ποικιλοτρόπως για να βοηθήσουν τα παιδιά να μάθουν περισσότερα για την αφήγηση.

• Αφηγηθείτε ιστορίες σχετικά με διαφορετικές φάσεις του ίδιου γεγονότος. Για παράδειγμα, η οικογένειά σας πήγε στο λούνα-παρκ και όλοι σας συμμετέχετε σε μια διαδικασία αφήγησης του πώς περάσατε αυτή τη μέρα. Ένα από τα μέλη της οικογένειας αποφασίζει να αφηγηθεί μια ιστορία που εστιάζει σε ολόκληρη τη μέρα. Ένα άλλο μέλος της οικογένειας αποφασίζει να αφηγηθεί μια ιστορία σχετικά με ένα συγκεκριμένο μηχάνημα στο οποίο ανεβήκατε. Επίσης, ένα άλλο μέλος της οικογένειας αποφασίζει να μιλήσει για το απαίσιο φαγητό που όλοι φάγατε στο λούνα-παρκ.
• Παρουσιάστε του το Παιχνίδι της Περίληψης για να βοηθήσετε το παιδί σας να περιορίσει την έκταση και τις λεπτομέρειες της ιστορίας και να βελτιώσει την οργάνωσή της. Μαθαίνοντας να κάνουν περιλήψεις, τα παιδιά μαθαίνουν να διαχωρίζουν τα σημαντικά γεγονότα από τις άχρηστες λεπτομέρειες. Ο κανόνας του Παιχνιδιού της Περίληψης είναι ότι οι συμμετέχοντες πρέπει να αφηγηθούν τις ιστορίες τους χρησιμοποιώντας μόνο πέντε προτάσεις. Μια παραλλαγή του Παιχνιδιού της Περίληψης είναι αυτή που δίνει την ευκαιρία στους συμμετέχοντες να προβλέψουν πόσες προτάσεις θα χρειαστούν για να ολοκληρώσουν την περίληψή τους πριν ξεκινήσουν να αφηγούνται. (Αλλά φροντίστε να θέσετε ένα όριο προτάσεων το οποίο να μην ξεπερνά τις δέκα).
• Χρησιμοποιήστε τον υπολογιστή για να προσθέσετε νέα κομμάτια στις ιστορίες που δημιουργήσατε και φυλάξατε από προηγούμενες δραστηριότητες. Εσείς και το παιδί σας μπορείτε να επανέλθετε σε μια παλιά ιστορία και να την αναπτύξετε από απλή ιστορία με μία μόνο πλοκή σε ιστορία με τρεις ή τέσσερις νέες παράλληλες ιστορίες.

Μερικές τελευταίες ιδέες 

Καθώς βοηθάτε το παιδί σας να καταλάβει και να χρησιμοποιεί τους κανόνες της αφήγησης, φροντίστε να κάνετε την προσπάθεια αυτή διασκεδαστική τόσο για εσάς όσο και για το παιδί σας. Χρησιμοποιούμε τους κανόνες της αφήγησης ως κομμάτι της καθημερινής μας ζωής καθώς αφηγούμαστε ο ένας στον άλλο τις εμπειρίες μας. Επομένως, το να εστιάζετε την προσοχή του παιδιού σας σε αυτούς τους κανόνες δεν θα πρέπει να είναι ένα πρόσθετο βάρος στη μέρα σας.

Η συμπεριφορά του παιδιού σας και η προσοχή του στις δραστηριότητες θα είναι η καλύτερη ένδειξη του πόσο καλά έχετε ταιριάξει την ιστορία στο επίπεδο του παιδιού σας. Αν το παιδί σας αποσπάται εύκολα και δεν παρακολουθεί, η ιστορία είναι είτε πολύ περίπλοκη για αυτό ή υπερβολικά εύκολη. Στις περισσότερες περιπτώσεις χρειάζεται να κάνετε την ιστορία πιο σύντομη και λιγότερο περίπλοκη.

Δοκιμάστε πηγές και δραστηριότητες της κοινότητας που είναι διασκεδαστικές και μπορούν να ενισχύσουν τις προσπάθειές σας. Για παράδειγμα, οι βιβλιοθήκες συχνά έχουν «ώρες αφήγησης ιστοριών για παιδιά». Πηγαίνετε σε κουκλοθέατρα ή σε θεατρικές παραστάσεις για παιδιά. Βρείτε μια τάξη υποκριτικής για παιδιά που δίνει έμφαση στην αφήγηση ιστοριών και δίνει το περιθώριο στα παιδιά να αναπαριστούν ιστορίες.

Αν εσείς ή το παιδί σας έχετε απογοητευτεί γιατί οι προσπάθειές σας έχουν αποτύχει, μιλήστε με το λογοθεραπευτή του παιδιού σας. Ίσως η δραστηριότητα που βάζετε στο παιδί σας να είναι πολύ δύσκολη για αυτό ή ίσως το παιδί χρειάζεται μια επιπρόσθετη δεξιότητα που δεν περιλαμβάνεται σε αυτό το άρθρο. Τέλος, ζητήστε να μπείτε σε θεραπευτικές συνεδρίες ώστε να μάθετε από το θεραπευτή του παιδιού σας. Θυμηθείτε, μαθαίνετε από τα πρότυπα, όπως ακριβώς και το παιδί σας!

πηγή: Λόγος και επικοινωνία http://www.logosepikinonia.gr